QUÊ HƯƠNG TRONG THƠ KHUẤT QUANG THÁI
Qua tập thơ “Sông với biển”
ĐĂNG THÀNH
Đọc tâp thơ “Sông với biển” cúa Khuất Quang Thái, một cảnh quê đẹp thơ mộng hiện lên trong tâm trí ta, người đọc như thấy chính quê hương mình trong đó, thấy yêu quê hơn. Quê hương trong thơ Khuất Quang Thái là cảnh quê, người quê, tình quê, văn hóa quê, đặc trưng của các vùng đồng bằng và trung du Bắc bộ. Phải là người lãng mạn lắm, yêu quê mình lắm anh mới có thể viết nên những câu thơ như vậy
“Quê anh sông mộng bến mơ
Làng chiêm bao thắm bãi bờ biếc xanh
Bốn mùa ríu rít yến oanh
Trăng trong giếng ngọt đất lành chân quê”
Đất xứ Đoài nổi tiếng cảnh đẹp từ ngàn xưa, nay là trung tâm du lịch Thủ Đô. Tác giả đã khéo léo và tinh tế giới thiệu quê hương Sơn Tây của mình bằng cách chở khách đi đò ngược dòng sông để thưởng ngoạn, để “chạm” Đầm Long, nơi ngọn nguồn sông Tích. Để ngỡ ngàng gặp không gian “bát ngát sen”, một quang cảnh thực nhưng mang tính ước lệ về một miền “cổ tích”, “xanh lơ”…
“Đưa em về Sơn Tây
Ta ngược dòng sông Tích
Đò chạm Đầm Long bát ngát sen …”
“Xanh lơ miền cổ tích”
“Bồng bềnh non Tản mây sương”
“Tre xanh biếc làng anh đó
Trăng vàng ngát gió hương cau”
Trong thơ tác giả ưa dùng các từ “làng”, “quê”, “chân quê”, “nhà quê” và muốn khẳng định về làng quê rất đẹp của mình, để tự tin mời chào
“Nhà quê cổ kính chùa, đình …
Hội xuân ưa thắm duyên tình lứa đôi
Con đò, bến nước bồi hồi
Yến oanh lúng liếng đất trời say mê
Bờ đê bát ngát trăng thề
Em đưa thục nữ về quê không nào ?”
Từ những câu thơ trên ta dễ dàng nhận thấy tình cảm của tác giả chất chứa trong từng con chữ. Đó là “thắm”, “bồi hồi”, “lúng liếng”, “say mê”, “bát ngát trăng thề” … Câu cuối không đơn thuần là một câu hỏi, tác giả minh chứng cho lời mời hấp dẫn khó có thể chối từ .
Và đây, một nét về miền trung du:
“Đất nắng mưa hòa quyện
Nảy mầm chè trung du”
“Chắt nắng, lọc mưa, luyện thành búp biếc
Kiếp thảo thơm dâng hiến hết mình “
“Mướt xanh nương sắn đồi cao” …
Ta bắt gặp một ngõ quê thân quen, bình dị
“Ngõ nhà tôi
Anh láng giềng mới mất
Con trai anh sáng nay vác cày ra đồng
Dáng vóc lực điền ngời gương nặt trẻ …
Con gái nhà cô bạn
Đứa chị vừa lấy chồng hôm trước
Đứa em hôm sau gánh mạ ra đồng
Má bỗng ửng hồng thiếu nữ …”
Trong cái bình dị của “ngõ quê” đó tác giả phát hiện thấy sự sống sinh sôi, phát triển , nối tiếp theo qui luật của tự nhiên và con người. Trong tâm hồn tác giả ươm nở một tình cảm rất nhân văn – tình yêu cuộc sống, yêu con người từ những chi tiết bình dị thường nhật
“Xuân về
Ngàn cây cựa lộc”
“Nghe trong nắng mới
Lộc xòe tán tơ …”
Giọng thơ Khuất Quang Thái thủ thỉ, điềm đạm. Cảnh quê thường đẹp giản dị trong ngõ quê, sân đình, cổng làng, cây đa, bến nước… Nhưng đôi khi cảnh quê trong thơ anh bất ngờ đẹp hoành tráng trong không gian vu trụ
“Đêm trung thu nhuốm vàng cõi đất
Ta bên nhau lộng gió triền sông”
Bằng ngôn ngữ ca dao dân ca, Khuất Quang Thái khắc họa tinh yêu lứa đôi trữ tình, thơ mộng và ước lệ cao
“Nắng mưa thuận, cỏ bình yên
tiếng loan với phượng thắm biêng biếc tình
Hội xuân xem hát sân đình
lời thương thủ thỉ…Giao – Quỳnh quyện nhau”
“Giá như ngày ấy biết nhau
thể nào cũng thắm trầu cau chúng mình”
Ta bắt gặp rất nhiều hình ảnh thuyền, đò, sông, bến… Tác giả ẩn dụ nói về con người và tình yêu
“Thuyền duyên đậu bến vô tình
Hình như đây – đấy ta mình lẻ loi”
“Bến sông hai phía giũ gìn
Có chung đò mới đừng chìm thuyền xưa”…
Tình quê trong Khuất Quang Thái thật nên thơ và lãng mạn, lãng mạn đến mức tác giả xe duyên cho các nhân vật trong thơ. Sự xe duyên đó cũng là môt cách ngỏ tình thầm kín , tinh tế của chính tác giả với nhà thơ có nhân vật “thục nữ”
“Từ trang thơ em bước ra
dịu dàng thục nữ
Trong thơ anh đang có
chàng trai quê đa tình
Anh muốn xe duyên cho họ
Em có bằng lòng không ?”
“bờ đê bát ngát trăng thề
Em đưa thục nữ về quê không nào ?”
Thật đúng là một chàng trai quê đa tình !
Tác giả tự nhận mình là chân quê và anh tự hào về chất nhà quê của mình
“– Rằng thưa: thân thảo lòng lành
Đi qua mê – lú, ai rành trước sau”
“Rằng anh quê ở xứ Mê
nên trong thăm thẳm lời thề còn nguyên”
Khuất Quang Thái đau đáu tình yêu quê hương cho nên anh đã gủi gắm tình cảm đó vào cảnh quê. Đọc bài thơ “Em có nghe” ta thấy rất rõ
“Mình về quê đi em
bến sông xưa vẫn đợi
con đò gầy thân thương
Mình về quê đi em
cổng làng đang ngóng đợi
bóng đa già bao dung”
Trong bài thơ “Em có nghe” quê hương hiện ra không chỉ là phong cảnh “trăng quê trong trẻo” mà còn có chuyện vui buồn “sân đình mấy độ nắng mưa …”, có kỷ niệm tuổi thơ vô tư trong sáng
“Ơi ! rồng đá, ơi ! kỳ lân đá
lưng mịn màng yên ngựa tuổi thơ”
Khái niệm quê hương đối với tác giả gắn với cha mẹ già ngóng đợi, có anh em họ hàng “tứ lân”, “chít khăn nhau” khi hiếu lễ
“Nhớ không em
Tứ lân nhà mình thời xưa là ruột thịt
viêc hiếu bây giờ còn chít khăn nhau”
Đặc biệt hơn nữa, khái niệm quê hương của Khuất Quang Thái còn là nơi có mộ tổ, nơi chôn cất, thờ cúng tổ tiên – “Chất quê” của anh thật sâu sắc, thấu đáo và bất ngờ, it thấy ai nói đến trong thơ
“Em về làm dâu
anh chưa đưa em thăm mộ tổ
dẫu qua cuối làng mấy mặt ruộng thôi”
Kết thúc bài thơ là hình ảnh “bến ngóng” và tiếng gọi văng vẳng mãi, vang xa, tha thiết
“Mình về đi
em có nghe
bến ngóng
tiếng ơi đò !”
Với bài thơ “Đưa em về Sơn Tây” ta gặp gỡ hình ảnh quê hương thơ mộng, đầy truyền thống lịch sử được đẩy lên thành trìu tượng và khái quát rất cao. Tác giả dùng ngôn ngữ chắt lọc, cô đọng, tài tình
“Đưa em về Sơn Tây
Xanh lơ miền cổ tích
Đình, đền …lan tỏa việc nước non”
“Tâm linh hòa huyền thoại
Bồng bềnh non Tản mây sương”
“Đất thiêng đã duyên long phượng
Khơi nguồn sóng thắm thi ca”
Cũng như nhà thơ Nguyễn Bính, xuất phát từ tình yêu quê hương, tác giả lo lắng về sự thay đổi chớp nhoáng của làng quê. Sự cổ kính ngàn năm thoắt biến mất làm tác giả bâng khuâng
“Về quê bên bến tầm xuân
Bâng khuâng sóng vỗ nỗi gần niềm xa
Đâu nào cải rực vàng hoa
Ríu ran chiền chiện giao hòa thân thương”
“…Làng vừa xóa bến xây cầu
Tầm xuân tình thoắt tan mầu ngàn xưa”
Ta thấy tác giả buồn về sự đô thị hóa xô bồ và tiếc thương cho cái nón trắng …
“Đường đi nón trắng thưa rồi
Nhởn nhơ ô, mũ …gặp thời khoe duyên
Bán mua giờ chả chờ phiên
Từ làng lên phố liên miên chợ mời
Nón trắng là nón trắng ơi
Ai treo từng chuỗi lưng giời đung đưa”
Cái ngõ quê nay đã khác nhiều
“Rêu phong xộc xệch lối xưa”
“Lối quê ngang dọc quán hàng
Tóc hoe , váy xẻ …
nghênh ngang đã thường
Nghe đâu làng xắp hóa phường
Trai quê chê ruộng
chọn đường ly nông”
Khuất Quang Thái rất thất vọng về sự lai căng, kệch cỡm, qua đó toát lên tình yêu quê của anh
“Ơi ! Cánh đồng xanh chạm đô thị hóa
Nghe – Nhìn …Nhòe nét tỉnh quê
Câu dân ca va vào nhạc rốc
Xác phố, hồn làng, đây đó đa mang”
“Đầu đình vẫn ánh trăng soi
Trúc xinh về búi gió đòi bứt ra”
Đô thị hóa là vấn đề khó diễn tả, dễ thành khô khan . Thế nhưng đọc những câu thơ trên ta thấy tác giả khéo léo thể hiện thông qua các hình tượng: cánh đồng xanh “ chạm” đô thị hóa , dân ca “va” vào nhạc rốc , “nhòe” nét tỉnh quê , gió đòi “bứt” ra , hoặc “xác phố, hồn làng” ; thật nhẹ nhàng , mềm mại , tinh tế , nhưng lột tả được những mặt trái của đô thị hóa – rất đáng kính nể !
Tác giả đau trước sự mất mát của văn hóa chân quê, đặc biệt là tình cảm con người không còn gắn bó , đạo đức suy thoái, sự đời tráo trở
“ Ao chùa chưa rạc mùa sen
Giếng làng ai phải đánh phèn người ơi !
Láng giềng phá dậu mùng tơi
Thành Hoàng có tỏ sự đời éo le
Ao đình bèo dạt từng bè
Tìm đâu xxanh biếc lũy tre quanh làng”
“ Láng giềng xưa lắm lối sang
Bây giờ lòng đã then ngang đóng cài”
Chúng ta hãy nghe Khất Quang Thái đả kích cái thói giả dối, mặt trái cơ chế thị trường của cuộc sống hiện đại trong các lễ hội (lễ hội đánh cá)
“Vui hay buồn , hỡi nhân gian
Sông mua cá chợ , diễn màn đả ngư”
Tự nhận mình ở “xứ Mê” , “nhà quê”, anh hay đặt hai mặt đối lập với nhau như “Phố – Làng”, “ Tỉnh”- “ Mê” để so sánh và cảm nhận về mặt trái của cuộc sống đô thị hóa làng quê
“Có lần trôi quá xứ mê
đò vào phố tỉnh, bốn bề long lanh
gặp gì cũng thấy…mong manh
phấn son lóng lánh…sự lành, dường như …
Tròng trành va sóng tương tư
nghe trong cõi tỉnh ? Dường như…ít lành…”
Ta bất ngờ bắt gặp câu thơ hay, hình tương nghệ thuật điển hình
“Bến sông lửa khói ngút trời
Thì ra tại đám đốt lời thề xưa”
Và tác giả lo lắng cho tương lai
“Ấy là …
Tôi nhớ ngày mai
Người dưng , ai biết thắm – phai thế nào
Mướt xanh nương sắn đồi cao
Tằm ơi ! Còn chuốt tơ nào rưng rưng …”
Hóa ra chốn nhà quê mà tác giả gọi là“Xứ Mê” lại là tỉnh, còn “ xứ Tỉnh” thì lại mê – Một cách chơi chữ thật độc đáo để tôn vinh giá trị “ nhà quê”
“Rằng anh quê ở xứ Mê
Nên trong thăm thẳm lời thề còn nguyên”
“Tưởng là trầu thắm duyên cau
Hóa ra xứ tỉnh nhuốm màu mê thôi”
Quê hương trong thơ Khuất Quang Thái không phải để nói chơi. Trong cảnh quê , tình quê luôn gắn với triết lý sâu săc về sự đời để tỉnh ngộ giá trị cuôc sống , lẽ sống
“Bấy nay trăng bị bỏ quên
Bây giờ mới ngẩng
dịu êm vẫn ngời
Ngàn thu trong sáng đất trời
Ngộ ra thời thế, thế thời phù du”
Nhiều cảnh quê trong thơ Khuất Quang Thái là sự suy ngẫm về thế sự
“Lẽ trời thoắt những nắng mưa
Đỏ đen, yêu ghét sớm trưa xoay vần”
Cách nói thế sự của anh cũng thật nhẹ nhàng nhưng ngẫm ra thì sâu sắc
“Sóng sông quê, gắng giữ dịu dàng
Chiếu chèo làng, chưa cũ tích xưa”
“Thân thế dây dưa mặt phố lòng làng
Qua cầu là nhớ đò giang
Dẫu phí về – sang, đã thành luật lệ”
Bằng ngôn ngữ cô đọng, xuyên suốt toàn bộ tập thơ “Sông với biển” của Khuất Quang Thái là hình ảnh quê hương xứ Đoài Sơn Tây đẹp như trong “mộng mơ”, một làng quê ước lệ với những cảnh con đò, bến nước, đình chùa …để ai cũng thấy làng mình trong đó . Một làng quê “bát ngát hương cau”, những con người “chân quê” cùng với những nét văn hóa quê bình dị mà sâu lắng, thắm đượm tình người. Cái làng quê đẹp như trong mộng ấy đang bị tổn thương bởi cơn lốc đô thị hóa xô bồ.
Thông qua tác phẩm ta thấy chân dung của tác giả hiện lên dịu dàng, tinh tế, có một tình yêu sâu sắc với quê hương, làng quê và con người. Thơ Khuất Quang Thái thể hiện tình yêu tha thiết bản sắc dân tộc. Hầu hết các bài thơ của anh đều có tư tưởng triết lý bên trong. Anh sử dụng nghệ thuật ngôn ngữ cô đọng và điêu luyện. Tuy nhiên do quá ham triết lý nên một số bài thơ bị vụn và khô cứng. Điều đó cũng là lẽ tất yếu bởi anh vẫn đang trên con đường tìm tòi phương pháp thể hiện nghệ thuật cho chính mình. Nhưng tôi tin: với nhưng kết quả anh đang có, sự nhậy cảm trong nghệ thuật và sâu sắc trong tư duy , Khuất Quang Thái sẽ hoàn thiện hơn phong cách thơ của mình. Đó là dòng thơ về làng quê chất chứa đầy cảm xúc và triết lý sâu xa.
Sơn Tây , tháng 4 năm 20011
N Đ T
Ý kiến của bạn